ความเชื่อประเพณีงานศพของคนไทย

ความเชื่อและพิธีกรรมงานศพได้รับอิทธิพลมาจากประเทศอินเดีย การเผาหรือการปัดเศษเถ้ากระดูกผู้ตายลงแม่น้ำคงคาจะส่งดวงวิญญาณของผู้ตายไปสู่สวรรค์ จึงทำให้เกิดธรรมเนียมการฌาปนกิจศพกันมาตั้งแต่โบราณ ซึ่งประเพณีงานศพของไทยก็มีความเชื่อในวิธีการและขั้นตอนประกอบพิธีกรรมที่มีความแตกต่างกันไปตามวัฒนธรรม ความเชื่อ ศาสนาที่มีอิทธิพลในแต่ละท้องถิ่น วันนี้ ร้านพวงหรีด Lewreath จะมาพูดถึงความเชื่อและประเพณีงานศพของคนไทยมีความหลากหลายที่สามารถจำแนกเป็นข้อ ๆ มาเล่าให้ฟังกัน
 

1. วันถึงแก่กรรมของศพ

สังขารมนุษย์ปรุงแต่งขึ้นมาจากธาตุทั้ง 4 คือ ดิน น้ำ ลม ไฟ และความตายนั้นจะเกิดขึ้นเมื่อไหร่ก็ไม่มีใครสามารถหยั่งรู้วันตายได้ เมื่อมีคนตาย เราก็ต้องจัดการเกี่ยวกับผู้ตาย หรือ ศพ ให้ไปสู่ภพภูมิที่ดี ไม่ต้องมาเป็นผีเร่ร่อน ซึ่งตามความเชื่อของคนไทยมีวิธีการป้องกันสิ่งเหล่านี้ด้วยการจัดพิธีกรรมงานศพด้วยการอาบน้ำศพ เป็นพิธีในขั้นตอนแรก ญาติของผู้ตายควรจะทำการอาบน้ำศพให้ร่างกายสะอาดด้วยน้ำร้อนผสมน้ำเย็น ใช้ขมิ้น มะกรูดตำปนกันขัดถูศพให้ทั่วเพื่อแสดงถึงความเคารพรักของญาติผู้เสียชีวิต เมื่อร่างกายของศพสะอาดมีความเชื่อว่าจะทำให้ไปสู่โลกอื่นอย่างบริสุทธิ์ และการนุ่งเสื้อผ้า แต่งตัวให้ศพ ควรใช้เสื้อผ้า สิ่งของใหม่ ๆ ตลอดจนถึงการแต่งหน้าศพ และการหวีผมศพ 3 ครั้ง ใช้ขี้ผึ้งปิดตาปิดปากศพ เพื่อป้องกันความทุกข์ของศพ 

2. การใส่เงินในปากศพ

การใส่เงินในปากศพคือการนำเงินเหรียญ หนึ่งบาท ห้าบาท สิบบาท ใส่ในปากศพ ในประเพณีไทยมีความเชื่อว่าเป็นการมอบให้ผู้ตายสำหรับค่าเดินทางไปสู่เมืองผี เมืองสวรรค์ และความเชื่อในทางธรรมหมายถึง การสอนให้รู้จักใช้เงินให้เป็นประโยชน์ แบ่งกิน แบ่งใช้ ทำบุญทำทาน และการนำเงินใส่ปากศพยังสะท้อนให้เห็นถึงการเปรียบเทียบว่า บรรดาทรัพย์สมบัติทั้งหมดที่มีในตอนมีชีวิต เมื่อตายไปแล้วก็ไม่สามารถนำทรัพย์สมบัติที่มีไปทั้งหมดได้ ถึงได้ก็เอาไปได้เพียงน้อยนิดเฉกเช่นเหรียญเงินที่อยู่ในปากศพ สุดท้ายแล้วสิ่งที่เอาไปได้ก็คือบุญกรรมที่ทำมา 

3. การตั้งโลงศพ

เมื่อแต่งตัวศพเรียบร้อย ขั้นตอนต่อไปก่อนจะจัดตั้งโลงศพ คือการมัดศพ หรือ มัดตราสัง คือ มัดสามเปลาะให้มือถือกรวยดอกไม้ ธูปเทียน เครื่องตราสังใช้ด้ายดิบมาจับให้เป็นเส้นขนาด 3 ทบ เพื่อให้เหนียวดึงไม่ขาด ทำให้เป็นห่วงคล้องคอ มือ เท้า มีความเชื่อว่าจะมิให้ศพพอง ขึ้นอืด ศพเมื่อตั้งอยู่ในโลงต้องหันหัวศพไปทางทิศตะวันตกเสมอ ไม้และวัสดุที่มาทำเป็นโลงศพต้องเป็นไม้ประเภทเนื้ออ่อน แห้งเร็ว ซับน้ำได้ง่าย ติดไฟเร็ว สะดวกในการตอกตะปู เพื่อทำพิธีเบิกโลงเป็นพิธีกรรมที่ทำกับโลงศพก่อนที่จะยกศพใส่โลง โดยมีความเชื่อว่าทำให้โลงศพว่างจากสิ่งที่เป็นเสนียดจัญไร ผีสางรุกขเทวดาทั้งหลายที่สิงสถิตอยู่กับไม้ที่เอามาทำโลงถือว่าเป็นโลงที่มีวิญญาณเป็นเจ้าของแล้ว เมื่อนำศพผู้ตายบรรจุวิญญาณของคนตายจะถูกรบกวนถูกรังแก และไม่ยอมเดินทางไปกับซากศพของตนจะเป็นผีสิงสถิตอยู่ในบ้านไม่ไปผุดไปเกิดเสียทีนับว่าเป็นจัญไร จึงให้มีพิธีทำน้ำมนต์ธรณีสารอันเป็นน้ำมนต์กำจัดเสนียดจัญไรให้ออกจากโลง อาราธนาคุณพระรัตนตรัยมาช่วยขจัดขับไล่ด้วยอีกทางหนึ่ง

4. การสวดศพ

ญาติของผู้ตายจะนิมนต์พระมาสวดศพ คือ การสวดอภิธรรมหน้าศพ โดยมีพระสงฆ์จำนวน 4 รูป เป็นผู้สวด ซึ่งการสวดพระอภิธรรม จำนวน 4 จบ จะสวดเป็นระยะ หรือ สวดครึ่งคืน ล้วนแล้วนั้นขึ้นอยู่กับความต้องการของเจ้าภาพ เมื่อพระสงฆ์สวดพระอภิธรรมจบ เจ้าภาพก็ถวายเครื่องไทยธรรมเป็นเสร็จพิธี ซึ่งในประเพณีงานศพของคนไทยส่วนมากจะจัดพิธีกรรมงานศพกำหนดเป็นเวลา 3 วัน 5 วัน 7 วัน เพื่อแสดงความอาลัยและความเคารพรักแก่ผู้เสียชีวิต ทั้งนี้ทั้งนั้นขึ้นอยู่กับฐานะทางสังคมของเจ้าภาพสำหรับงบประมาณในการจัดพิธีกรรมงานศพ การสวดศพมีความเชื่อทางโลกว่าเป็นการสวดเพื่ออุทิศส่วนกุศลให้ผู้ตาย ในทางธรรมคือการชดใช้บุญคุณของท่าน หลังจากพระสวดอภิธรรมจบ ญาติมิตรและคนอื่น ๆ ก็จะมารวมกันที่บ้านเจ้าภาพ เพื่ออยู่เป็นเพื่อนเพื่อผ่อนคลายความทุกข์โศกที่มาจากความสูญเสียคนในครอบครัวของเจ้าภาพ 

5. การฌาปนกิจศพ หรือ วันเผาศพ

วันเผาศพ เป็นวันที่สำคัญที่สุด และเป็นขั้นตอนสุดท้ายในพิธีกรรมงานศพ ในทางความเชื่อของคนไทยว่าห้ามเผาศพในวันพระ วันอังคาร วันเก้ากอง ก่อนยกศพออกจากเรือนเจ้าภาพจะต้องนิมนต์พระสงฆ์มาสวดศพที่บ้านให้ผู้ตายเรียกว่ามาให้บุญ ก่อนจะหามโลงศพแล้วเวียนซ้าย 3 รอบ ในความเชื่อ หมายถึง การเวียนว่ายตายเกิดอยู่ในภพทั้งสามอันมี กามภพ รูปภพ อรูปภพ ด้วยอำนาจกิเลสตัณหาอุปทาน ก็จะเป็นทุกข์ไม่จบสิ้น ต้องทวนกระแสกิเลส เป็นการสอนธรรมชั้นสูง จึงได้พาศพเวียนซ้าย เมื่อตั้งศพแล้วก่อนเผาก็จะมีการล้างหน้าศพ ในพิธีการมักเรียกรดน้ำศพ คนไทยนิยมเอาน้ำมะพร้าวล้างหน้าศพ ซึ่งมีความเชื่อว่า เป็นน้ำสะอาดบริสุทธิ์ที่สุด เมื่อล้างแล้วจะทำให้สวยงามบริสุทธิ์ไปจนถึงชาติหน้าภพหน้า 

เป็นอย่างไรกันบ้างกับความเชื่อประเพณีงานศพของคนไทยที่ Lewreath ได้นำมาเล่าให้ฟัง หวังว่าทุกท่านจะมีความเข้าใจเรื่องความเชื่อประเพณีงานศพของคนไทยเพิ่มขึ้นไม่มากก็น้อย หากใครที่กำลังสนใจสั่งซื้อพวงหรีดดี ๆ มีคุณภาพ ส่งอย่างรวดเร็ว สามารถสั่งซื้อได้ที่ร้านพวงหรีด Lewreath ที่นี่ได้เลย